Ahbaplık (Özet) : Ahbaplık, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçekleneşeli bir düzen değildir. Ahbaplık, topluluk içre insanların sahi nite davrandıklarını değil, nite davranmaları icap ettiğini gösterir. Ahbaplık, kendisine uyulmak ve uygulanmak kucakin vardır. Adalet kıymeti zımnında, insanlar arası ilişkileri bir düzene dokunmak, içtimai ömürın gerçekleşmesini uydurmak icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Ahbaplık düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin kontrasına kabul edilmesi ve uyulması gereken, mutlaka harbi kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içre insanların ekonomi ve davranışlarının dostluk kurallarına uymaması, her vakit mümkündür. “İşte dostluk, insanoğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-insanoğlu, insanoğlu-tabiat ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru kucakin evrensel ilkelerle güvence altına kızılınmasıdır. Ahbaplık, âdemiyet seviyesi kucakin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birgeniş düşün ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, topluluk sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak tamlayan gözlerdir. Ahbaplık Nedir Ahbaplık, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini uydurmak için konulmuş olan ve kamu gücüyle desteklenen kaide, adalet ve seçimın hepsidür. Elan yaygın bir tanılamamıyla dostluk, adalete yönelmiş içtimai yaşfakat düzenidir. Ahbaplık Kelime Manaı Ahbaplık kelimesi Arabi “adalet” kökünden gelir ve adalet kelimesinin çoğyüce olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Zenciçda “adalet” kelimesinin çoğyüce “ilenme’kak”tır. Türk Lisan Kurumu’na bakarak dostluk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk fehvaında da kullanılır. Yol Manaı Ahbaplık dönemden döneme değiştiği kucakin hala doyurucu bir tanılamam konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Ahbaplıkçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanılamamı ise: “Muayyen bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak dostluk, kendi içre taban olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri laf yer kısmına Özel Ahbaplık, kişiler ile devlet yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Ahbaplık, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun esaslıca alt dallarıdır. Ahbaplık Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye kızılınmış ve cebri yapmış oldurımlara malik olmasıdır. Ahbaplık kuralları insanoğlu davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ayar yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle benzer nitelikteki tamlık durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Ahbaplık yerında yapmış oldurım kamu gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek kucakin kullanılır. Ahbaplık düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene dostluk düzeninin öngördüğü şekilde adına getirilir. Maddi ve tinsel yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yapmış oldurımlar bu durumları mâni olmak kucakin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, mahpus ve mangiz cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kısım yama; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları gibi bambaşka dostluk dallarında bambaşka yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut siyasi gözleri dostluk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan dostluk, genel olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu adına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgın yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanların pasış ve asayiş içre bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Içtimai İhtiyaçların önlanması) Hukukun kılgın amacını, içtimai gerçeklik belirler. Ahbaplık bu fonksiyonu ile topluluk içre yaşayan insanların, birbirleri ile bina etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı kontralamaya çkızılışır. Ahbaplık bu fonksiyonu ile mevlit, izdivaç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir dostluk düzeni ömürın taban gerçeklerini görmezden gelemez. Ahbaplık düzeni, insanoğlunun saf konstrüksiyonsına ve bundan ileri mevrut ihtiyaçlarına orantılı yürütmek zorundadır. Ahbaplık önemli ölçüde, kazançlı gerçeklere de bağlıdır; kazançlı gereksinimlara uymalı ve onları kontralamalıdır. 3. Adalet Ahbaplık bu fonksiyonu ile mukannen bir organize altına aldığı toplumsal gereksinimlerı, özü salt bir muadele düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak hak kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanılamamıyla doğruluk, “bir muadele düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yürütmek üzere iki bambaşka anlamda kullanılır. Adalet haddizatında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet fehvaında ferdî bir özelliği deyimler. Isim her vakit haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni uzatmak uğrunda temelli ve değaksiyonmez bir çaba gösterir. İşte bu ekonomi ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk nosyonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği bağlantı biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte dostluk yerında hukuki ayar olarak kelime konusu olan doğruluk de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü dostluk, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve kazançlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Maşer kucakindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini kucakaziz kurallar tamlıkü olarak dostluk, bu değerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve giymek durumunda bulunduğuna bakarak, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Ahbaplık normlarında doğruluk acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan dostluk ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm dostluk sistemine ve sistemlerine hükümran bulunan, nesnel ve salt bir ayar niteliğindeki adalettir. Ahbaplık bir topluluk düzenini kucakerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; ister bulunan düzeni gözlemek, gerekse onu değaksiyontirmeyi meşrulaştırmak kucakin her vakit adalete esasvurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta kontramıza yerleşmiş dostluk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken dostluk fehvaında dostluk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, bulunan dostluk düzenlerinin kendisine orantılı olup olmadığı açısından bir ayar ve istimara ölçüsü olabilir. Gene bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve olumsuz kontralıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon abra içre olduklarında, adil bir dostluk düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Alışılagelen olarak tüm dostluk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak dostluk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşfakat uyacak, hem de bu içtimai ömürın pasış içre sürebilmesi kucakin bir düzen görünümünü esenlamaya çkızılışacaktır.